"Шығармашылықпен айналысам деп мемлекеттік тапсырманы ысырып қоя алмайсың"

«Шығармашылықпен айналысам деп мемлекеттік тапсырманы ысырып қоя алмайсың»

Ол мемлекеттік қызметте жүріп, өлең жазған. Ол Қазақстан Жазушылар одағының мүшесі. Ол журналистика саласында 9 жыл қызмет еткен. Ол бірнеше республикалық ақындар мүшәйрасының, драматургтер байқауының жеңімпазы. Ол Шалқар ауданы Аққайтым ауылының тумасы – Гүлжайнар Қалдина.

Арайлым ҚАСЫМ

@araikassym

Өзіңіз туралы айтып беріңізші. Көптен көрінбей кеттіңіз бе, әлде біз көрмей жүрміз бе?! Қазір қайдасыз?

Аллаға шүкір, елмен бірдей қалыпты тірлік кешіп жатқан жайым бар. Қазір Алға ауданына қарасты Маржанбұлақ деген ауылда тұрамын. Көп көрінбей кеткеніме алаңдаушылық білдіріп, арасында іздеп тұратын ағайынның ниетіне ризамын.

Сіз туралы ақпарат іздестіргенімде 2016 жылы Гарри Потерді қазақшаға аударатыныңыз туралы мақаланы таптым. Соңы немен аяқталды? Әлі де аударма ісін жалғастыру ойңызда бар ма?

Бұл ойдың тууына себеп болған бір жайды айта кетейін:  2015 жылы Нұрпейіс  Байғанин атындағы балалар кітапханасына директор болып сайланған сәтім. Жалпы балалардың қандай тақырыптардағы кітаптарға қызығушылығы жоғары екенін анықтамақ болып, зерттеп жүргенмін. Бір күні 9-10 жас шамасындағы бүлдіршін келіп кітапханашыдан "Гарри Поттердің" қазақ тіліндегі кітабын сұрады. Кітапханашы ол кітаптың тек орыс тіліндегі нұсқасы бар екенін айтып еді, әлгі бала қолын бір сілтеді де, есіктен шыға жөнелді. Сырттай бақылап тұрған мен баланың соңынан жүгіре шықтым да:

-Балақай, сен қазақ тіліндегі басқа кітапты оқығың келмей ме?- деп сұрадым.

- Мен қазақ тілінде Гарриді оқып көргім келеді,- деді маған ызалы түрде қарап. Бұл көзқарасы мені кінәлап тұрғандай болды.

- Ендеше, оның қазақ тіліндегі нұсқасы әлі шықпады. Ал, егер шынымен оқығың келсе, мен саған бөлімдерін аударып берейін, сен келіп алып кетіп тұра аласың ба?- дедім. 

- Қашан келейін, апай?- деді көзі жайнап.

- Екі күннен кейін кел,- дегем. Бала қуанып кетті. Мен "Философиялық тас" деген бірінші томының бастапқы екі бөлімін орыс тілінен қазақ тіліне аударып, компьютерден кәдімгі А4 параққа шығарып қойғанмын. Шыны керек, ол баланың келемін деген уәдесіне сенгенім жоқ. Алайда тура екі күннен соң әлгі оқырман бала келіп, менен сол екі бөлімді алып кетті. Осылай ол екі күн сайын келіп, мен оның бөлімдерін аударып бере бастадым. Бір күні кішкентай оқырманым маған «осыны кітап етіп шығарып берсеңіз, ауылға алып кетіп оқиын деп едім» деген ойын айтты. Міне, содан бастап, мен қозғала бастадым. Облыс әкімдігінен бастап, Қазақстан авторлар қоғамдастығына, республикалық "Мирас" қорына, Жазушылар Одағына, жан - жаққа хат жаза бастадым. Олардан көмек сұрауымның екі себебі бар. Бірінші, роман авторының рұқсатын алып беруге өтініш. Екінші, баспалардан кітап етіп шығаруға қолдау білдіру. Бұл хабар баспаларға жетті. Алматы, Астана қалаларынан баспалар хабарласып, "кітапты тез аударып берсеңіз, автордан өзіміз рұқсат алып береміз" деді. Алайда алдын ала автордың рұқсаты болмаса, қалай оны баспаға жібере аламын? Оның үстіне, біздің елдегідей жайма шуақ емес, Еуропада заң қатты.

Ағылшын тіл мамандарына хат жазғызып алып, Джоан Кэтлин Роулингтің кеңсесіне  хат жаздым. Бірақ бұл хаттарыма жауап болмады. Екі жылдан соң барып Роулингтің мамандарынан жауап алдым. Онда мен ол кітапты шығаруым үшін менің ұжымдық бірлестігім болуы керек екендігі, бұл хатты аудармашы емес, сол бірлестіктің заңгері жазуы керек, таралымы жағынан жауапты маманның жоспарлық есебі, баспа мен аудармашының келісім шарты, тағы басқа жалпы бір аударманың өзі жеке аудармашы ғана емес, түгел бір ұжымдық кеңеспен жүзеге асуы қажет екендігін меңзеген. Ал, менде ондай ұжымдық кеңес тұрмақ, бір хатыма жауап берген отандық мекеме болған емес. Сонымен шырмалған ойыммен өзімнің компьютерімнен шыққан бірнеше аудармалық нұсқаларымды құшақтап қала бердім. Әлі күнге дейін мені қинайтыны: "балалар кітап оқымайды" дейміз. Ал оқимын деген баланың сұранысын  орындай алмай жатқан мешел қалыпта өмір сүріп келе жатырмыз.

Мемлекеттік қызметте қанша уақыт жұмыс жасадыңыз? Неліктен кеттіңіз? Негізгі ниеттеніп барған ісіңізді орындай алдыңыз ба?

Менің студент кезімде - ақ еңбек кітапшам ашылып, 9 жыл БАҚ саласында, 14 жылға жуық облыстық мәдениет саласында қызмет етіппін. Оның ішінде 9 жылдан астам уақыт – кітапхана директоры болып жұмыс жасағанмын. Абыройлы қызмет еткеніме шүкірлік етемін. Менің ұғымымда, адам бір қалыпты ұзақ ұстап қалса, өзгеріске ұмтылудан алшақтап қала ма деп ойлаймын. Әрине, бұл өз ойым. Басшылық қызмет – аса жауапты және абыройлы қызмет. Шығармашылықпен айналысуым керек деп мемлекеттік тапсырманы ысырып қойып тыныш жүре алмайсың. Ішкі ойымның, жүрегімнің үніне құлақ асып, өз еркіммен қызметті тапсырдым. Бұл шешіміме реніш білдергендер өте көп болды. Рас, әлі күнге дейін өзімнің отбасымдай болып кеткен ұжымымды сағынамын. Дегенмен, адам тек арамдық істі баспай,  барлық игі  қадамдарға барып көру керек деп ойлаймын.

Бір кездері тігінмен, қолөнермен айналысыпсыз?

Менің анам да, әкем де ұстаз. Алайда екеуінің де саусақтары алтын болатын. Әкем (иманы саламат болсын!) ағаштан ер - тұрман, келі - келсап, домбыра, темірден  астау, шелек, тастан диірмен жасағанын талай көргенмін. Мен үнемі әкемнің жанында осы заттарды жасауға көмектесіп жүретінмін. Ал, анам (иманы саламат болсын!) ауылда кеткен қыздардың жасауын жасап, киіз басып, шарқат тоқып, киімдер тігетін. Мен тігіннен гөрі ағаштан домбыраның тиегін, құлағын жасайтынмын, шеге қағып, темір - терсекпен шұғылданғанды ұнататынмын. Қандай құдірет екенін білмеймін, анам өмірден өткен соң түсіме кіріп, бір қолыма қалам, екінші қолыма ине - жіп берді де, "сағатқа қара" деді. Содан кейін тігінге ынтам ауып, өзім тігіп қана қоймай, алыс - жақын таныстарымнан тапсырыстар түсіп, өз - өзінен қосымша табыс басы біртіндеп құрала берді. Қазірде осындай қыз жасауын жасаумен азды - көпті қосымша табыс тауып отырған жайым бар.

Отбасыңыз туралы айтып өтсеңіз?

Отбасымда әзірге төрт адамбыз. Әзірге... Жолдасым – техникалық саланың маманы. Үлкеніміз әжесінің баласы.  Меншіктей алмаймын. Астана қаласында 3 курс студенті. Өзіміздің баламыз бар, ол мектепте оқиды.

Шығармашылығыңызда қандай өзгерістер, жаңалықтар болып жатыр?

Шығармашылықпен айналысу – өзің ішкі әлеміңді үнемі суарып отырып, сол тоқшылығыңның ең нәрлісін, құнарын сыртқы әлемді сусындатуға жұмсау. Көп жағдайда Махамбет айтқан "Қара қазан, сары баланың қамымен"  уақытың уыстан шығып кетіп жатады. Кейде уақыт текке кететін той - томалақтардан қашайын десең, ағайыннан шығасың. Әзірше тау қопарып, тас жарардай өзгеріс жасап жатырмын деп айта алмаймын. Жақсы жаңалық болса, болашақтан күтерсіздер...

«Еркін сөйлеу» мектебінің жұмысы туралы айтып бере аласыз ба?

«Еркін сөйлеу» мектебі деген Маржанбұлақ ауылынан ашқан шағын орталығым. Жаман емес, балалар келіп жатыр. Қазір балалардың тілдік қолданыстағы сөздері жаргон сөздер. Біздің мақсатымыз ең болмағанда балалардың ойын ашық, таза, еркін айтуына, сауатты жеткізуіне үлес қосу. «Ауыл аманаты» деген бағдарлама негізінде несие алып, ауылдан шағын кәсібімізді бастадық. Әр түрлі кедергілер болады ғой. Қай кәсіптің те аяққа нық тұрып кетуі бірден емес. Ең бастысы балалардың ынтасы бар. Қазір шешендік сөздер, мақал мәтелдердің мәнін түсінуге үйретіп жатқан жайым бар.