Ақтөбеде бедеу ерлер көбейген

Ақтөбелік дәрігер ерлі-зайыптылардың 25 пайызына дейін бедеулікке шалдыққанын айтады. Ал Қазақстан бойынша 30 жылда ерлердің ұрығы 3 есе әлсіреген. Бедеуліктің емі бар ма?

Асыланбек Көлжанов

kerekinfoaktobe@gmail.com

Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының мәліметі бойынша, әлемдегі ерлі-зайыптылардың 15%-дан астамы бедеулікпен ауырады. Қазақстанда бұл көрсеткіш аймаққа байланысты 20-25 пайызға жетеді. Бұл туралы ақтөбелік уролог-андролог дәрігер Алексей Белышев айтты.

• Ақтөбеде біздің емхананың мәліметі бойынша, одан кем емес екені сөзсіз. Бірақ біз тағы да дүрбелеңге түспейміз, өйткені тек жартысында ғана ер адамдар «кінәлі». Ал егер еркек факторына байланысты жүктілік болмаса да, консервативті емнен кейін олардың өнімділігін жақсартуға және әлі де әйелінің жүктілігіне қол жеткізуге мүмкіндік болған кезде, ең алдымен еркек денесінің жағдайы туралы мәселені шешу керек, – дейді дәрігер.

Белышевтің айтуынша, ер адам эякуляцияны немесе басқаша айтқанда, спермограмманы талдау арқылы оның көрсеткіштерін анықтай алады.

• Ережеге сәйкес, егер жалпы дені сау жұп бір жыл ішінде, нақты жыныстық өмірмен емес, нақты жағдайда емес, бала туа алмаса, сперматозоидты зерттеуді бастау керек. Егер ерлі-зайыптылардағы әйел 35 жастан асқан болса, онда кезең алты айға дейін қысқарады. Бұл көптеген заманауи әйелдерде бастапқы фолликулалардың саны (жұмыртқалардың жалпы саны) азаюына байланысты, бұл көптеген себептерге байланысты, – дейді уролог дәрігер.

Белышевтің пайымынша, экстремалды дәреже – аспермия, онда эякуляцияда сперматозоидтар мүлдем жоқ болса да, қазір IVF (in vitro ұрықтандыру) бөлігі ретінде жүкті етуге мүмкіндік беретін әдістер бар.

• Тұжырымдаманың болмауының жалпы себептерінің бірі – бұл өз кезегінде хламидиоздың, уреаплазманың немесе микоплазманың инфекциясының, гонореяның және трихомониаздың нәтижесінде пайда болуы мүмкін шәуіт шығаратын түтіктің өткізгіштігінің бұзылуы. Критикалық аз сперматозоидтар өндірілетін генетикалық формалар бар, – деп мәлімдейді Белышев.

Дәрігердің сенімді түрде айтуынша, қалай болғанда да, үміт үзудің қажеті жоқ. Ерлі-зайыптылар шыдамдылық пен әдістемелік тұрғыдан, кезең-кезеңмен, барлық қолданыстағы ұсыныстарды орындауы керек, бұл ақыр соңында жоғары ықтималдықпен көптен күткен жүктілікке және сау баланың дүниеге келуіне әкеледі.

Репродуктолог Салтанат Байқошқарова туабіткен бедеуліктің сирек кездесетінін айтады. Құны 1 миллион теңге тұратын ұрықтандыру бағдарламасына бәрінің қаражаты жетпейтіндіктен, көбісі ажырасып кетеді. Осы орайда, ол бедеулікті емдеу үшін мемлекет қолдауы және медицина мен психологиялық көмектің бірігуінің маңызды екеніне тоқталды.

Бедеулік себептері қандай?

Қазақстандағы алғашқы денеден тыс ұрықтандыру (ДТҰ) лабораториясы – "Экомед" емханасының негізін қалаушы және жетекшісі, репродуктология және эмбриология саласының маманы Салтанат Байқошқарова туабіткен бедеуліктің сирек кездесетінін айтады.

• Бедеулік көбінесе "тауып алған ауру" себебінен болады. Туабіткен, ұрығы жоқ әйел мен ер адам сирек кездеседі. Кейде ғана тұқым қуалау себебінен болуы мүмкін. Көбінесе қабыну процесінен пайда болады. Әйел мен ер адамның ұрық жүретін жолы, жатыр түтікшелері бітеліп қалады. Сол себепті суықтан, жыныстық инфекциядан сақтану қажет. Кішкентай кезімізде ата-әжелеріміз "Суықтың барлығы аяқтан келеді" деп айтып отыратын. Аяқты жылы ұстап, адам өзін температураға сай бейімдеп жүрсе, қабыну процестерінің алдын алатын едік. Қазір жастар арасында жеңіл жүріске салыну кеңінен тарап кетті. Оның үстіне ғаламторда ақпарат өте дөрекі, мәдениетсіз түрде беріледі. Сондықтан көбісі ерте жүкті болып қалады, – деді Салтанат Байқошқарова.

Мұнымен қатар, репродуктолог қазақстандықтардың бедеулікке шалдығуына ерте жүкті болып түсік жасату мен экологиялық фактордың әсер ететінін айтады. Экологиялық фактор ретінде қоршаған ортаның ластану деңгейі ғана емес, күнделікті тұтынатын тағам мен судың тазалығы әсер етеді. Осы ішкен тағаммен келетін химикаттар әсерінен әйел мен ер адамның ұрығының сапасы төмендейді.

"Ерлер бедеулікті ауыр қабылдайды"

Репродуктивтік Медицина Институтының уролог-андролог дәрігері, хирург Ерік Қартанбаев соңғы уақытта ер азаматтардың бедеулікке шалдығу себебі көбейгенін айтады. Бұдан өзге, ол "бедеулік" диагнозын ер азаматтардың ауыр қабылдайтынына тоқталды.

• Отбасы болған соң ерлі-зайыпты бірге келіп қаралуы керек. Өзім негізінен ер азаматтардың бедеулігімен айналысатындықтан, соңғы кезде бедеулікке шалдығудың себебі көбейгенін байқаймын. Бедеу адамдардың тең жартысы ер адамдар деп айтуға болады. Ер азаматтарға варикоцеле мен қабыну процесі әсерінен ұрық шығатын жолдардың бітелуіне әкелетін азоспермия диагнозын жиі қоямыз. Кейінгісін зерттей келе туабіткен, жүре пайда болған, генетикалық және эндокриндік деп бөлеміз, – деді Ерік Қартанбаев.

Десе де уролог диагноз дұрыс қойылса, оның емі әрдайым табылатынын айтады. Бастапқыда диагнозды естіген ер азаматтар емге келуден бас тартса, араға жарты, бір жыл салып емге оралады.

• Алдымызға келген соң асықпай отырып сөйлесіп, психологиялық тұрғыда көмек беріп, қандай шешім барын көрсетеміз. Осы азоспермия бойынша микротеза – аталық без ішінен шәуеттерді табу отасын жасатуға болады. Бір дана шыға ма, он дана шыға ма ол жағы ота барысында белгілі болады. Осы тұста мемлекет тарапынан бөлінетін жасанды ұрықтандыру квотасы демографияны көтеруге жақсы себеп болып отыр, – деп қосты Ерік Қартанбаев.

2021 жылдан бастап "Аңсаған сәби" бағдарламасы жарияланды. Өткен 10 жыл ішінде тоғыз мың цикл жүргізіліп, 2901 бала дүниеге келді. Ал өткен жылы 3000, жалпы Қазақстан бойынша 28 мың бала дүниеге келді. Қазақстанда қолданылмайтын репродуктология технологиясы жоқ. Мысалы, емханалар эмбрион хромосомасындағы ауруларды бесінші күні диагностикалауы мүмкін. Жатырға генетикалық сау эмбрион салынады. Сондай-ақ, time-laps технологиясын қолданамыз. Ол эмбрионды инкубаторға салып, оның бес тәулік бойы қалай дамитынын көруге мүмкіндік береді. Өткен жылдан бері инкубаторларды интеллектіге жатқыздық. Ол әйелге нақты бала көтеруге көмектесетін эмбрионды таңдауға көмектеседі. Егер жұптың екеуі де репродуктивті және соматикалық тұрғыда сау болса, онда бір неке түнінен кейін жүкті болу деңгейі – 30%. Ал ЭКО әртүрлі репродуктивті бұзылысы бар азаматтарға көмектеседі